Wstęp

W poprzednim artykule opisaliśmy wytyczną alternatywa tekstowa i związane z nią kryterium sukcesu.

Drugą wytyczną jest ta dotycząca multimediów. Znajdziemy w niej znacznie więcej kryteriów sukcesu niż w pierwszej wytycznej. Zawiera ona kryteria określające różne poziomy zgodności z WCAG, zarówno a, aa, oraz najwyższy aaa.

Postaramy się opisać przykłady, w których warto jest spełnić konkretne kryteria sukcesu dla wytycznej multimedia.

Treść Wytycznej 1.2 Multimedia

Zapewnij rozwiązania alternatywne dla mediów opartych na czasie.

Jedno zdanie, które po przemyśleniu nie jest wcale prostym poleceniem, dlatego też uszczegóławia je tyle kryteriów sukcesu przypisanych do tej wytycznej.

Omówmy teraz wszystkie te kryteria.

Kryterium sukcesu 1.2.1 Tylko audio lub tylko wideo (nagranie)

(Poziom A)

Dla mediów nagranych w systemie tylko audio lub tylko wideo stosuje się następujące zasady, z wyjątkiem sytuacji, kiedy nagranie audio lub wideo jest alternatywą dla tekstu i w taki sposób jest oznaczone:

Alternatywa dla audio

Zapewniona jest alternatywa tekstowa dla nagrań dźwiękowych przedstawiająca tę samą treść, co nagranie audio.

Alternatywa dla wideo

Zapewniona jest alternatywa tekstowa albo audiodeskrypcja dla nagrań zawierających tylko wideo przedstawiająca tę samą treść, co nagranie wideo.

Jak rozumieć i spełnić to kryterium sukcesu na poziomie A?

Chodzi po prostu o to, żeby w przypadku nagrań audio lub wideo zapewnić alternatywny sposób przekazu treści tego nagrania dla osób, które w jego oryginalnej formie nie mają do niego dostępu. W przypadku nagrań audio potrzebna jest alternatywa tekstowa lub przynajmniej streszczenie opisujące to, co w tym nagraniu się znajduje. W przypadku nagrania wideo potrzebna jest audiodeskrypcja lub alternatywa tekstowa pozwalająca zapoznać się z zawartością warstwy wizualnej osobom, które nie mają możliwości oglądania oryginału.

Oczywiście istnieje opisany w kryterium wyjątek dotyczący nagrań, które są oznaczone jako alternatywa dla zawartości tekstowej dla innej treści. Wyjątek ten jest konieczny z tego powodu, że od razu wiadomo, które nagrania są oryginałem, a które są alternatywnym sposobem przekazania innej treści i nie są mylone, w szczególności przez odbiorców treści. Wyjątek ten często powtarza się w kolejnych kryteriach i wytycznych.

Zapewnienie spełnienia tego kryterium przez konkretne treści pozwoli zapoznawać się z nimi nie tylko osobom mającym jedną niepełnosprawność, ale szczególnie tym, którzy mają niepełnosprawności sprzężone np. osoby głuchoniewidome. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby osoby niemające żadnych trudności wybrały najbardziej wygodną dla siebie formę, w jakiej chcą treści odbierać.

Kryterium sukcesu 1.2.2 Napisy rozszerzone (nagranie)

(Poziom A)

Do wszystkich nagrań audio w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz), z wyjątkiem sytuacji, kiedy są one alternatywami dla tekstu i w taki sposób są oznaczone, zapewnione są napisy rozszerzone.

Jakie korzyści przynosi spełnienie tego kryterium sukcesu WCAG?

Dostarczenie napisów rozszerzonych tam, gdzie to możliwe udostępnia treści osobom niesłyszącym. Nienależy mylić napisów rozszerzonych ze zwykłymi napisami np. tłumaczeniem do filmów lub części dialogów w językach obcych. Napisy rozszerzone są zdecydowanie bardziej wymagające, a ich Rolą jest przekazanie osobom, które nie są wstanie usłyszeć dźwięków nie tylko treści słów, ale przede wszystkim opisać tekstowo dźwięki, które są słyszalne w nagraniu np. konferencji prasowej lub filmie albo reportażu. Przykłady takich dźwięków to daleki dźwięk wybuchu, czyjś krzyk. Chodzi o opisanie tych dźwięków, które mają znaczenie dla pełnego zrozumienia oglądanej sceny, a odbiorca treści dźwięków tych nie jest w stanie usłyszeć.

Oczywiście, jak ma to miejsce w innych  przypadkach nagrania będące alternatywną formą przekazu informacji i tak oznaczone nie powinny być opatrzone napisami rozszerzonymi.

Kryterium sukcesu 1.2.3 Audiodeskrypcja lub alternatywa tekstowa dla mediów (nagranie)(Poziom A)

Zapewniona jest alternatywa dla multimediów lub audiodeskrypcja dla nagrań wideo w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz), z wyjątkiem sytuacji, kiedy są one alternatywami dla tekstu i w taki sposób są oznaczone.

Jak spełnić to kryterium

Aby je spełnić, należy po prostu umożliwić osobom niewidomym odbiór treści multimedialnych z zawartością wideo. Jak to zrobić? Potrzebna jest audiodeskrybcja opisująca warstwę wizualną. Alternatywnie można też dostarczyć tekstowy opis nagrania. Korzyść z audiodeskrypcji wynika z faktu, że trochę łatwiej ją przygotować. Jej wady, to niestety często brak możliwości wiernego opisu tego, co się dzieje np. w filmie, gdzie jest dużo dialogów. Audiodeskrypcję trzeba wtedy z konieczności ograniczać do fragmentów, w których nie mamy do czynienia z dialogami lub innymi istotnymi dźwiękami.

Natomiast zaletą alternatywy tekstowej jest to, że można pomieścić w niej więcej informacji opisujących konkretne multimedium. W oficjalnych informacjach pomagających zrozumieć WCAG na stronie w3c widnieje informacja, że taka alternatywa tekstowa przypomina trochę scenariusz filmowy i zawiera znacznie więcej informacji niż sama audiodeskrypcja np. transkrypcję, informację o szerszym kontekście wizualnym itd. Wadą tego rozwiązania jest zdecydowanie mniejsza elastyczność w zapoznawaniu się z nim w trakcie np. oglądania reportażu i mniejsza elastyczność ogólna w jego wykorzystaniu.

Kryterium sukcesu 1.2.4 Napisy rozszerzone (na żywo)

(Poziom AA)

Do wszystkich treści audio w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz) przekazywanych na żywo zapewnione są napisy rozszerzone.

Jest to kryterium zgodności na poziomie AA, ponieważ zapewnienie napisów rozszerzonych na żywo jest już zdecydowanie trudniejsze niż stworzenie takich do nagranego, zamkniętego multimedium np. filmu lub podcastu.

Kryterium to jest istotne dla osób niesłyszących i niedosłyszących, ponieważ jego spełnienie umożliwi zapoznanie się z np. transmisją na żywo. Napisy rozszerzone zapewniają opis nie tylko dialogów osób mówiących ale również wszystkich innych istotnych dla pełniejszego odbioru dźwięków związanych z oglądanym na żywo wydarzeniem.

Ważne, aby napisy rozszerzone były dostarczane przez organizatora transmisji na żywo lub wydarzenia, ponieważ to on ma najpełniejszą wiedzę na temat tego, co zaplanowano i co się będzie działo w jego trakcie.

Kryterium sukcesu 1.2.5 Audiodeskrypcja (nagranie) (Poziom AA)

Zapewniona jest audiodeskrypcja dla wszystkich nagrań wideo w multimediach zsynchronizowanych.

Jak spełnić to kryterium?

Twórcy WCAG, tworząc 4 zasady, uszczegóławiające je wytyczne oraz poszczególne, konkretne już w swej istocie kryteria sukcesu na różnych poziomach wiedzą, że okoliczności i możliwości udostępnienia różnych treści są często bardzo zmienne.

W tym przypadku po prostu wyodrębniono sam wymóg dotyczący audiodeskrypcji z kryterium sukcesu 1.2.3 i utworzono to konkretne kryterium.

Kryteria 1.2.3, 1.2.5 oraz opisane później 1.2.7 w pewnym stopniu nakładają się na siebie tak, aby zapewnić możliwość wyboru twórcom treści co do sposobów spełnienia wymagań na minimalnym poziomie.

W kryterium 1.2.5 chodzi po prostu o to, aby zapewnić audiodeskrypcję tam, gdzie treść wizualna nie jest dostępna dla osób niewidomych. Takie informacje można umieszczać np. w przerwach między dialogami lub innymi kwestiami. Audiodeskrypcja uzupełnia informacje i dostarcza tylko takie, których nie zawiera główna ścieżka dźwiękowa, a są one istotne dla dobrego zrozumienia treści np. filmu, reportażu itd.

Jak zatem widzimy, podstawowa różnica między kryteriami 1.2.3 i 1.2.5 jest taka, że w tym drugim nie jest uwzględniona alternatywa tekstowa zawierająca szeroki opis multimedium.

Kryterium sukcesu 1.2.6 Język migowy (nagranie)(Poziom AAA)

Zapewnione jest tłumaczenie w języku migowym wszystkich nagrań audio w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz).

Kryterium wydaje się zrozumiałe w swej istocie. Podobnie, jak audiodeskrypcja spełnia swoją rolę w przypadku osób niewidomych czy niedowidzących, tak tłumaczenie na język migowy zapewnia osobom głuchym i niedosłyszącym dostęp do informacji, która jest przekazywana głównie dźwiękiem np. wykład wspomagany prezentacją. Zastosowanie wyłącznie czystej transkrybcji tekstowej nie oddaje w pełni treści takiego wykładu. Język migowy jest bogatszą formą wyrażania niż sam tekst, można sygnalizować intonację itd. Bywa również, że osoby posługujące się językiem migowym majątrudności z czytaniem podpisów.

Spełnienie tego kryterium sukcesu na trzecim, najwyższym poziomie AAA umożliwi w pełni elastyczny dostęp do treści osobom głuchym i niedosłyszącym, które posługują się językiem migowym.

Kryterium sukcesu 1.2.7 Rozszerzona audiodeskrypcja (nagranie)(Poziom AAA)

Jeśli przerwy w ścieżce dźwiękowej nagrania nie pozwalają na zamieszczenie audiodeskrypcji przekazującej sens treści w wystarczającym stopniu, dla wszystkich nagrań wideo w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz) zapewniona jest rozszerzona audiodeskrypcja.

Jak zrozumieć i spełnić to kryterium na trzecim, najwyższym poziomie AAA?

Na ogół jest tak, że zapewnienie audiodeskrypcji wystarczającej do prawidłowego odbioru treści przez osoby niewidome i niedowidzące jest możliwe.

Bywają jednak takie sytuacje, że zamieszczone w przerwach między dialogami lub innymi czynnościami informacje zawarte w audiodeskrypcji w żadnym razie nie wystarczają do poprawnego opisania całej zawartości wideo.

Jak więc zrealizować audiodeskrypcję rozszerzoną?

Trzeba opisywać pojawiające się w warstwie wideo zdarzenia po fakcie, a na czas takiego opisu przerywać odtwarzanie materiału.

Kiedy takie działanie może być konieczne? Może tak być np. w przypadku wykładu, który zawiera dużo skomplikowanych zagadnień, w tym np. obliczenia na tablicach, schematy i rysunki. Osoba prowadząca nie mówi wszystkiego, a tylko opisuje to, co chce przekazać za pomocą schematów. Audiodeskrypcja rozszerzona, w przerwach przeznaczonych na wstrzymanie ma za zadanie uzupełnić np. opisy schematu czy dokładnie przedstawić przykładowe obliczenia tak, aby niewidomy słuchacz miał szansę nadążyć merytorycznie za tempem wykładu i jednocześnie jaknajlepiej zrozumieć jego treść.

Oczywiście wykład, to tylko jeden z wielu przykładów, jakie można napotkać, a w których zastosowanie Audiodeskrypcji rozszerzonej będzie miało głęboki sens.

Kryterium sukcesu 1.2.8 Alternatywa dla mediów (nagranie) (Poziom AAA)

Zapewniona jest alternatywa dla wszystkich nagrań w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz) oraz dla wszystkich nagrań tylko wideo (sam obraz).

To kryterium sukcesu również znajduje się na najwyższym poziomie zgodności z WCAG, ale również wymaga niebagatelnej skrupulatności od twórcy konkretnej treści.

Jak spełnić to kryterium i komu pomoże jego spełnienie?

Jest to kryterium istotne dla osób z połączonymi wieloma różnymi trudnościami np. ze słabym wzrokiem i niedosłuchem, gdy zapoznanie się z zawartością multimedialną jest mocno utrudnione. Jeżeli zostanie spełnione to kryterium sukcesu, to takie osoby będą mogły zapoznać się z zawartością multimedialną.

Należy dostarczyć alternatywę dla mediów opartych na czasie w formie tekstowej. Powinien to być taki wspomniany już wcześniej scenariusz obejmujący nie tylko informacje wizualne, które opisywane są w audiodeskrypcji, ale powinien również zawierać wszystkie czynności wykonywane np. przez aktorów w filmie oraz odzwierciedlać dokładnie kolejność scen i dialogów. W takim opisie alternatywnym należy też zamieścić informacje o dźwiękach, które można usłyszeć w materiale multimedialnym, a także umieścić pełną transkrybcję dialogów, w których biorą udział postaci. W ten sposób osoby, które mają jednoczesne trudności wzrokowe i słuchowe będą mogły zapoznać się z zawartością materiału używając np. linijki brajlowskiej.

Jeżeli multimedium nie ogranicza się tylko do odtwarzania zawartości ale jest interaktywne np. interaktywna prezentacja, to powinno się zapewnić alternatywny sposób interakcji. Mogą to być m. in. hiperłącza służące do wykonywania przewidzianych akcji.

Jeżeli w całości zostały spełnione wszystkie poprzednie kryteria, w szczególności 1.2.3 i 1.2.5, to kryterium 1.2.8 nie wnosi żadnych nowych wymagań.

Kryterium sukcesu 1.2.9 Tylko audio (na żywo) (Poziom AAA)

Zapewniona jest alternatywa dla multimediów przedstawiająca informacje takie same, jak w przekazie tylko audio na żywo.

Spełnienie tego kryterium sukcesu umożliwi osobom niesłyszącym uzyskanie dostępu do treści przekazywanych w formie dźwiękowej np. w czasie takich wydarzeń jak transmisje na żywo, wideokonferencje itd. O ile transkrypcja jest stosunkowo łatwa do wdrożenia w multimediach zamkniętych (ograniczonych w czasie), tak napisy na żywo są już trudniejsze do realizacji. Odzwierciedla to poziom zgodnościz WCAG, jaki przyznano temu kryterium.

Wdrożenie takich napisów na żywo jest możliwe dzięki obecności operatora lub operatorów, którzy będą opisywać to, co się dzieje w warstwie dźwiękowej danego wydarzenia np. przemówienia i ewentualne dźwięki towarzyszące.

Kryterium to nie obejmuje rozmów dwóch lub więcej osób np. na czatach audio. Zakłada się, że strony uczestniczące ustalą najlepszy kanał porozumiewania się dla uczestników, natomiast w przypadku transmisji wydarzeń, najczęściej jednokierunkowych, gdzie nie ma możliwości uzyskania opinii od odbiorcy, napisy nażywo to grono odbiorców z pewnością poszerzą o takie osoby, które są głuche lub mają niedosłuch.

Podsumowanie

Opisaliśmy drugą już wytyczną z WCAG 2.1. tym razem w całości poświęconą multimediom, zarówno tym opartym na czasie, jak i tym nadawanym na żywo.

Wyszczególniono tutaj aż 9 kryteriów sukcesu na wszystkich trzech poziomach zgodności.

Część z nich nakłada się w taki sposób, żeby twórcy treści multimedialnych lub organizatorzy wydarzeń multimedialnych na żywo mogli spełnić kryteria zgodności z WCAG na założonym przez siebie poziomie i przy tym udostępnić swoje treści lub wydarzenia jak największej grupie odbiorców, w tym z różnymi niepełnosprawnościami.