W systemie Windows nie istnieje uniwersalna metoda na sprawdzanie pisowni w ramach wszystkich aplikacji. . W każdej z nich może , ale nie musi być ona zaimplementowana. Inaczej jest w systemie MacOS, gdzie sprawdzanie błędów ma charakter globalny. Na szczęście od niedawna użytkownicy screenreadera NVDA mogą do sprawdzania pisowni wykorzystać bardzo interesujący dodatek, który się nazywa Spellchecker. .
zaznacz fragment tekstu za pomocą klawisza Shift ze strzałkami, albo cały tekst za pomocą Control + a.
naciśnij NVDA+Alt+s, aby wywołać interfejs dodatku. Wyświetlona zostanie lista znalezionych błędów, domyślnie w języku systemowej klawiatury. Możesz też wybrać (zmienić) język ręcznie, naciskając NVDA+ALT+SHIFT+L. jeśli nie ma błędów, zostanie ogłoszony komunikat informujący, że nie ma błędów ortograficznych,
w przypadku wystąpienia błędów użyj strzałek w prawo i w lewo, aby poruszać się między błędnie napisanymi słowami,
na błędnym słowie, Użyj strzałki w dół, aby wyświetlić menu sugestii.
Poruszaj się między sugestiami za pomocą strzałek w górę i w dół, a następnie naciśnij Enter, by wybrać sugestię. Ostatnie opcje w tym menu umożliwiają zignorowanie i dodanie danego wyrazu do słownika.
poruszając się między błędami za pomocą strzałek w prawo i w lewo, możesz nacisnąć klawisz Backspace, aby usunąć wybraną sugestię.
po zakończeniu naciśnij klawisze Control + r, aby zastąpić wybrane sugestie w zaznaczonym tekście.
oprócz zamiany słów, control+r dodaje również słowo do słownika osobistego, jeśli wybrałeś tę opcję.
osobisty słownik
w menu podpowiedzi istnieje możliwość dodania słowa do słownika osobistego. Następnym razem, gdy będziesz szukać podobnego słowa z błędną pisownią, słowa ze słownika osobistego pojawią się na liście sugestii oprócz zwykłego słownika. Na przykład, jeśli dodasz słowo „Fawaz” do słownika osobistego, następnym razem, gdy wpiszesz „Fawz”, wśród podanych sugestii znajdzie się słowo „Fawaz”. Możesz usunąć każde słowo, które zostało dodane do osobistego słownika, edytując plik (tag języka).dic, który można znaleźć w folderze spellcheck_dic w folderze konfiguracji użytkownika NVDA. Dotyczy to zainstalowanej wersji appdata/roaming/nvda i folderu konfiguracji użytkownika wersji przenośnej. nazwa pliku dla amerykańskiego angielskiego to en_US.dic.
Wsparcie dla innych języków
Dodatek jest domyślnie dostarczany ze słownikiem angielskim, który zostanie zainstalowany za Twoją zgodą podczas instalacji dodatku. Sprawdzanie pisowni zostanie wykonane w zależności od języka wprowadzania klawiatury. Jeśli jednak słownik nie był wcześniej zainstalowany, NVDA poprosi o zainstalowanie słownika tego języka. Gdy klikniesz tak, słownik zostanie zainstalowany i możesz teraz sprawdzać pisownię w tym języku. Dodatkowo możesz nacisnąć NVDA+ALT+SHIFT+L, aby wyświetlić listę języków, w której możesz ręcznie wybrać język i pobrać słownik, jeśli nie był wcześniej pobierany, lub sprawdzić pisownię w tym języku. naciśnij ten sam skrót jeszcze raz, aby powrócić do poprzedniej metody, czyli sprawdzania na podstawie danych wprowadzanych z klawiatury.
Inne informacje
zamknięcie interfejsu dodatku klawiszem escape spowoduje odrzucenie wszystkich zmian; nic nie zostanie poprawione.
nawet jeśli chcesz tylko dodać słowa do słownika osobistego bez zastępowania żadnego tekstu, musisz nacisnąć klawisze control+r, aby te słowa zostały dodane do słownika osobistego.
możesz zmienić skrót uruchamiający dodatek (NVDA+alt+s), wykonując skrót akcji (control+r) i skrót ręcznego wyboru języka (NVDA+Alt+SHIFT+L) z okna dialogowego gestów wprowadzania.
W poprzednim artykule opisaliśmy wytyczną alternatywa tekstowa i związane z nią kryterium sukcesu.
Drugą wytyczną jest ta dotycząca multimediów. Znajdziemy w niej znacznie więcej kryteriów sukcesu niż w pierwszej wytycznej. Zawiera ona kryteria określające różne poziomy zgodności z WCAG, zarówno a, aa, oraz najwyższy aaa.
Postaramy się opisać przykłady, w których warto jest spełnić konkretne kryteria sukcesu dla wytycznej multimedia.
Treść Wytycznej 1.2 Multimedia
Zapewnij rozwiązania alternatywne dla mediów opartych na czasie.
Jedno zdanie, które po przemyśleniu nie jest wcale prostym poleceniem, dlatego też uszczegóławia je tyle kryteriów sukcesu przypisanych do tej wytycznej.
Omówmy teraz wszystkie te kryteria.
Kryterium sukcesu 1.2.1 Tylko audio lub tylko wideo (nagranie)
(Poziom A)
Dla mediów nagranych w systemie tylko audio lub tylko wideo stosuje się następujące zasady, z wyjątkiem sytuacji, kiedy nagranie audio lub wideo jest alternatywą dla tekstu i w taki sposób jest oznaczone:
Alternatywa dla audio
Zapewniona jest alternatywa tekstowa dla nagrań dźwiękowych przedstawiająca tę samą treść, co nagranie audio.
Alternatywa dla wideo
Zapewniona jest alternatywa tekstowa albo audiodeskrypcja dla nagrań zawierających tylko wideo przedstawiająca tę samą treść, co nagranie wideo.
Jak rozumieć i spełnić to kryterium sukcesu na poziomie A?
Chodzi po prostu o to, żeby w przypadku nagrań audio lub wideo zapewnić alternatywny sposób przekazu treści tego nagrania dla osób, które w jego oryginalnej formie nie mają do niego dostępu. W przypadku nagrań audio potrzebna jest alternatywa tekstowa lub przynajmniej streszczenie opisujące to, co w tym nagraniu się znajduje. W przypadku nagrania wideo potrzebna jest audiodeskrypcja lub alternatywa tekstowa pozwalająca zapoznać się z zawartością warstwy wizualnej osobom, które nie mają możliwości oglądania oryginału.
Oczywiście istnieje opisany w kryterium wyjątek dotyczący nagrań, które są oznaczone jako alternatywa dla zawartości tekstowej dla innej treści. Wyjątek ten jest konieczny z tego powodu, że od razu wiadomo, które nagrania są oryginałem, a które są alternatywnym sposobem przekazania innej treści i nie są mylone, w szczególności przez odbiorców treści. Wyjątek ten często powtarza się w kolejnych kryteriach i wytycznych.
Zapewnienie spełnienia tego kryterium przez konkretne treści pozwoli zapoznawać się z nimi nie tylko osobom mającym jedną niepełnosprawność, ale szczególnie tym, którzy mają niepełnosprawności sprzężone np. osoby głuchoniewidome. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby osoby niemające żadnych trudności wybrały najbardziej wygodną dla siebie formę, w jakiej chcą treści odbierać.
Do wszystkich nagrań audio w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz), z wyjątkiem sytuacji, kiedy są one alternatywami dla tekstu i w taki sposób są oznaczone, zapewnione są napisy rozszerzone.
Jakie korzyści przynosi spełnienie tego kryterium sukcesu WCAG?
Dostarczenie napisów rozszerzonych tam, gdzie to możliwe udostępnia treści osobom niesłyszącym. Nienależy mylić napisów rozszerzonych ze zwykłymi napisami np. tłumaczeniem do filmów lub części dialogów w językach obcych. Napisy rozszerzone są zdecydowanie bardziej wymagające, a ich Rolą jest przekazanie osobom, które nie są wstanie usłyszeć dźwięków nie tylko treści słów, ale przede wszystkim opisać tekstowo dźwięki, które są słyszalne w nagraniu np. konferencji prasowej lub filmie albo reportażu. Przykłady takich dźwięków to daleki dźwięk wybuchu, czyjś krzyk. Chodzi o opisanie tych dźwięków, które mają znaczenie dla pełnego zrozumienia oglądanej sceny, a odbiorca treści dźwięków tych nie jest w stanie usłyszeć.
Oczywiście, jak ma to miejsce w innych przypadkach nagrania będące alternatywną formą przekazu informacji i tak oznaczone nie powinny być opatrzone napisami rozszerzonymi.
Kryterium sukcesu 1.2.3 Audiodeskrypcja lub alternatywa tekstowa dla mediów (nagranie)(Poziom A)
Zapewniona jest alternatywa dla multimediów lub audiodeskrypcja dla nagrań wideo w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz), z wyjątkiem sytuacji, kiedy są one alternatywami dla tekstu i w taki sposób są oznaczone.
Jak spełnić to kryterium
Aby je spełnić, należy po prostu umożliwić osobom niewidomym odbiór treści multimedialnych z zawartością wideo. Jak to zrobić? Potrzebna jest audiodeskrybcja opisująca warstwę wizualną. Alternatywnie można też dostarczyć tekstowy opis nagrania. Korzyść z audiodeskrypcji wynika z faktu, że trochę łatwiej ją przygotować. Jej wady, to niestety często brak możliwości wiernego opisu tego, co się dzieje np. w filmie, gdzie jest dużo dialogów. Audiodeskrypcję trzeba wtedy z konieczności ograniczać do fragmentów, w których nie mamy do czynienia z dialogami lub innymi istotnymi dźwiękami.
Natomiast zaletą alternatywy tekstowej jest to, że można pomieścić w niej więcej informacji opisujących konkretne multimedium. W oficjalnych informacjach pomagających zrozumieć WCAG na stronie w3c widnieje informacja, że taka alternatywa tekstowa przypomina trochę scenariusz filmowy i zawiera znacznie więcej informacji niż sama audiodeskrypcja np. transkrypcję, informację o szerszym kontekście wizualnym itd. Wadą tego rozwiązania jest zdecydowanie mniejsza elastyczność w zapoznawaniu się z nim w trakcie np. oglądania reportażu i mniejsza elastyczność ogólna w jego wykorzystaniu.
Kryterium sukcesu 1.2.4 Napisy rozszerzone (na żywo)
(Poziom AA)
Do wszystkich treści audio w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz) przekazywanych na żywo zapewnione są napisy rozszerzone.
Jest to kryterium zgodności na poziomie AA, ponieważ zapewnienie napisów rozszerzonych na żywo jest już zdecydowanie trudniejsze niż stworzenie takich do nagranego, zamkniętego multimedium np. filmu lub podcastu.
Kryterium to jest istotne dla osób niesłyszących i niedosłyszących, ponieważ jego spełnienie umożliwi zapoznanie się z np. transmisją na żywo. Napisy rozszerzone zapewniają opis nie tylko dialogów osób mówiących ale również wszystkich innych istotnych dla pełniejszego odbioru dźwięków związanych z oglądanym na żywo wydarzeniem.
Ważne, aby napisy rozszerzone były dostarczane przez organizatora transmisji na żywo lub wydarzenia, ponieważ to on ma najpełniejszą wiedzę na temat tego, co zaplanowano i co się będzie działo w jego trakcie.
Zapewniona jest audiodeskrypcja dla wszystkich nagrań wideo w multimediach zsynchronizowanych.
Jak spełnić to kryterium?
Twórcy WCAG, tworząc 4 zasady, uszczegóławiające je wytyczne oraz poszczególne, konkretne już w swej istocie kryteria sukcesu na różnych poziomach wiedzą, że okoliczności i możliwości udostępnienia różnych treści są często bardzo zmienne.
W tym przypadku po prostu wyodrębniono sam wymóg dotyczący audiodeskrypcji z kryterium sukcesu 1.2.3 i utworzono to konkretne kryterium.
Kryteria 1.2.3, 1.2.5 oraz opisane później 1.2.7 w pewnym stopniu nakładają się na siebie tak, aby zapewnić możliwość wyboru twórcom treści co do sposobów spełnienia wymagań na minimalnym poziomie.
W kryterium 1.2.5 chodzi po prostu o to, aby zapewnić audiodeskrypcję tam, gdzie treść wizualna nie jest dostępna dla osób niewidomych. Takie informacje można umieszczać np. w przerwach między dialogami lub innymi kwestiami. Audiodeskrypcja uzupełnia informacje i dostarcza tylko takie, których nie zawiera główna ścieżka dźwiękowa, a są one istotne dla dobrego zrozumienia treści np. filmu, reportażu itd.
Jak zatem widzimy, podstawowa różnica między kryteriami 1.2.3 i 1.2.5 jest taka, że w tym drugim nie jest uwzględniona alternatywa tekstowa zawierająca szeroki opis multimedium.
Kryterium sukcesu 1.2.6 Język migowy (nagranie)(Poziom AAA)
Zapewnione jest tłumaczenie w języku migowym wszystkich nagrań audio w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz).
Kryterium wydaje się zrozumiałe w swej istocie. Podobnie, jak audiodeskrypcja spełnia swoją rolę w przypadku osób niewidomych czy niedowidzących, tak tłumaczenie na język migowy zapewnia osobom głuchym i niedosłyszącym dostęp do informacji, która jest przekazywana głównie dźwiękiem np. wykład wspomagany prezentacją. Zastosowanie wyłącznie czystej transkrybcji tekstowej nie oddaje w pełni treści takiego wykładu. Język migowy jest bogatszą formą wyrażania niż sam tekst, można sygnalizować intonację itd. Bywa również, że osoby posługujące się językiem migowym majątrudności z czytaniem podpisów.
Spełnienie tego kryterium sukcesu na trzecim, najwyższym poziomie AAA umożliwi w pełni elastyczny dostęp do treści osobom głuchym i niedosłyszącym, które posługują się językiem migowym.
Jeśli przerwy w ścieżce dźwiękowej nagrania nie pozwalają na zamieszczenie audiodeskrypcji przekazującej sens treści w wystarczającym stopniu, dla wszystkich nagrań wideo w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz) zapewniona jest rozszerzona audiodeskrypcja.
Jak zrozumieć i spełnić to kryterium na trzecim, najwyższym poziomie AAA?
Na ogół jest tak, że zapewnienie audiodeskrypcji wystarczającej do prawidłowego odbioru treści przez osoby niewidome i niedowidzące jest możliwe.
Bywają jednak takie sytuacje, że zamieszczone w przerwach między dialogami lub innymi czynnościami informacje zawarte w audiodeskrypcji w żadnym razie nie wystarczają do poprawnego opisania całej zawartości wideo.
Jak więc zrealizować audiodeskrypcję rozszerzoną?
Trzeba opisywać pojawiające się w warstwie wideo zdarzenia po fakcie, a na czas takiego opisu przerywać odtwarzanie materiału.
Kiedy takie działanie może być konieczne? Może tak być np. w przypadku wykładu, który zawiera dużo skomplikowanych zagadnień, w tym np. obliczenia na tablicach, schematy i rysunki. Osoba prowadząca nie mówi wszystkiego, a tylko opisuje to, co chce przekazać za pomocą schematów. Audiodeskrypcja rozszerzona, w przerwach przeznaczonych na wstrzymanie ma za zadanie uzupełnić np. opisy schematu czy dokładnie przedstawić przykładowe obliczenia tak, aby niewidomy słuchacz miał szansę nadążyć merytorycznie za tempem wykładu i jednocześnie jaknajlepiej zrozumieć jego treść.
Oczywiście wykład, to tylko jeden z wielu przykładów, jakie można napotkać, a w których zastosowanie Audiodeskrypcji rozszerzonej będzie miało głęboki sens.
Kryterium sukcesu 1.2.8 Alternatywa dla mediów (nagranie) (Poziom AAA)
Zapewniona jest alternatywa dla wszystkich nagrań w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz) oraz dla wszystkich nagrań tylko wideo (sam obraz).
To kryterium sukcesu również znajduje się na najwyższym poziomie zgodności z WCAG, ale również wymaga niebagatelnej skrupulatności od twórcy konkretnej treści.
Jak spełnić to kryterium i komu pomoże jego spełnienie?
Jest to kryterium istotne dla osób z połączonymi wieloma różnymi trudnościami np. ze słabym wzrokiem i niedosłuchem, gdy zapoznanie się z zawartością multimedialną jest mocno utrudnione. Jeżeli zostanie spełnione to kryterium sukcesu, to takie osoby będą mogły zapoznać się z zawartością multimedialną.
Należy dostarczyć alternatywę dla mediów opartych na czasie w formie tekstowej. Powinien to być taki wspomniany już wcześniej scenariusz obejmujący nie tylko informacje wizualne, które opisywane są w audiodeskrypcji, ale powinien również zawierać wszystkie czynności wykonywane np. przez aktorów w filmie oraz odzwierciedlać dokładnie kolejność scen i dialogów. W takim opisie alternatywnym należy też zamieścić informacje o dźwiękach, które można usłyszeć w materiale multimedialnym, a także umieścić pełną transkrybcję dialogów, w których biorą udział postaci. W ten sposób osoby, które mają jednoczesne trudności wzrokowe i słuchowe będą mogły zapoznać się z zawartością materiału używając np. linijki brajlowskiej.
Jeżeli multimedium nie ogranicza się tylko do odtwarzania zawartości ale jest interaktywne np. interaktywna prezentacja, to powinno się zapewnić alternatywny sposób interakcji. Mogą to być m. in. hiperłącza służące do wykonywania przewidzianych akcji.
Jeżeli w całości zostały spełnione wszystkie poprzednie kryteria, w szczególności 1.2.3 i 1.2.5, to kryterium 1.2.8 nie wnosi żadnych nowych wymagań.
Kryterium sukcesu 1.2.9 Tylko audio (na żywo) (Poziom AAA)
Zapewniona jest alternatywa dla multimediów przedstawiająca informacje takie same, jak w przekazie tylko audio na żywo.
Spełnienie tego kryterium sukcesu umożliwi osobom niesłyszącym uzyskanie dostępu do treści przekazywanych w formie dźwiękowej np. w czasie takich wydarzeń jak transmisje na żywo, wideokonferencje itd. O ile transkrypcja jest stosunkowo łatwa do wdrożenia w multimediach zamkniętych (ograniczonych w czasie), tak napisy na żywo są już trudniejsze do realizacji. Odzwierciedla to poziom zgodnościz WCAG, jaki przyznano temu kryterium.
Wdrożenie takich napisów na żywo jest możliwe dzięki obecności operatora lub operatorów, którzy będą opisywać to, co się dzieje w warstwie dźwiękowej danego wydarzenia np. przemówienia i ewentualne dźwięki towarzyszące.
Kryterium to nie obejmuje rozmów dwóch lub więcej osób np. na czatach audio. Zakłada się, że strony uczestniczące ustalą najlepszy kanał porozumiewania się dla uczestników, natomiast w przypadku transmisji wydarzeń, najczęściej jednokierunkowych, gdzie nie ma możliwości uzyskania opinii od odbiorcy, napisy nażywo to grono odbiorców z pewnością poszerzą o takie osoby, które są głuche lub mają niedosłuch.
Podsumowanie
Opisaliśmy drugą już wytyczną z WCAG 2.1. tym razem w całości poświęconą multimediom, zarówno tym opartym na czasie, jak i tym nadawanym na żywo.
Wyszczególniono tutaj aż 9 kryteriów sukcesu na wszystkich trzech poziomach zgodności.
Część z nich nakłada się w taki sposób, żeby twórcy treści multimedialnych lub organizatorzy wydarzeń multimedialnych na żywo mogli spełnić kryteria zgodności z WCAG na założonym przez siebie poziomie i przy tym udostępnić swoje treści lub wydarzenia jak największej grupie odbiorców, w tym z różnymi niepełnosprawnościami.
Z dwóch poprzednich artykułów wprowadzających Czytelników w temat dostępności można dowiedzieć się, czym jest WCAG 2.1.
W tym i następnych artykułach dotyczących WCAG , chcemy przybliżyć wszystkim programistom, twórcom treści, ale w szczególności jednak tym, którzy chcą zamówić i współtworzyć dostępną stronę, lecz nie wiedzą jak do tego podejść i nie rozumieją, czym jest WCAG 2.1 w praktyce.
Pierwszą z czterech zasad, grupujących wytyczne w odpowiednim kontekście, jest zasada postrzegalności. Zasygnalizowana została ogólnie już w poprzednim artykule stanowiącym wprowadzenie do dostępności treści internetowych.
Tutaj opiszemy pierwszą wytyczną związaną z zasadą postrzegalności, czyli jak i kiedy zapewnić alternatywę tekstową dla elementów graficznych i innych treści nietekstowych, gdy jest to potrzebne.
Treść wytycznej 1.1.
Zapewnij tekstowe zamienniki wszystkich treści nietekstowych, aby można je było zamienić na inne formy (np. powiększony druk, brajl, mowa syntetyczna, symbole lub prostszy język).
Po jej odczytaniu wydaje się to dość proste, jednak wcale takie nie jest. Istnieją przecież czytniki ekranowe (screenreadery), wyświetlają zawartość również w brajlu itd. Co może być niedostępnego w stronie internetowej, na której jest głównie tekst i tylko część treści jest grafiką? Okazuje się, że bardzo wiele rzeczy można zrobić nie tak, jak trzeba.
Wytyczną tą uszczegóławia kryterium sukcesu, którego spełnienie umożliwia zapewnienie zgodności z WCAG 2.1 na poziomie A w tym konkretnym obszarze treści.
Kryterium sukcesu 1.1.1 treść nietekstowa, zapewnia zgodność na poziomie a.
Oto jego treść:
Wszelkie treści nietekstowe przedstawione użytkownikowi posiadają swoją tekstową alternatywę, która pełni tę samą funkcję, z wyjątkiem sytuacji opisanych poniżej.
Kontrolki użytkownika i wprowadzanie danych przez użytkownika: Jeśli treść nietekstowa jest kontrolką użytkownika lub polem wprowadzania danych, wtedy posiada nazwę opisującą jej przeznaczenie. (Kryterium sukcesu 4.1.2 podaje dodatkowe wymagania dotyczące kontrolek oraz wprowadzania danych przez użytkownika.)
Multimedia: Jeśli treścią nietekstową są media oparte na czasie, wtedy alternatywa tekstowa zawiera przynajmniej opisowe określenie treści nietekstowej. (Wytyczna 1.2 podaje dodatkowe wymagania, jeśli chodzi o media.)
Test: Jeśli treść nietekstowa jest testem lub ćwiczeniem, które utraciłoby swój sens ze względu na przedstawienie tej samej treści w postaci tekstu, wtedy alternatywa w postaci tekstu podawać powinna przynajmniej opis pozwalający zrozumieć przeznaczenie treści nietekstowej.
Odczucie zmysłowe: Jeśli treść nietekstowa ma za zadanie przede wszystkim tworzyć konkretne odczucie zmysłowe, wtedy alternatywa w postaci tekstu jest opisem pozwalającym zrozumieć przeznaczenie treści nietekstowej.
CAPTCHA: Jeśli celem treści nietekstowej jest potwierdzenie, że do treści ma dostęp człowiek, a nie komputer, wtedy dostarcza się alternatywę w postaci tekstu, która identyfikuje oraz opisuje cel treści nietekstowej. Dostarcza się również alternatywnych zabezpieczeń typu CAPTCHA, dostosowanych do różnych możliwości percepcji użytkowników, uwzględniając rozmaite rodzaje niepełnosprawności.
Cele dekoracyjne, formatowanie, treść niewidoczna: Jeśli treść nietekstowa pełni funkcję czysto dekoracyjną, używana jest do formatowania wizualnego lub też nie jest przedstawiana użytkownikowi, powinna być wdrożona w sposób umożliwiający technologiom wspomagającym jej zignorowanie.
Jak rozumieć to kryterium nieabstrakcyjnie, a na konkretnych przykładach, które możemy napotkać w Internecie na co dzień?
W sytuacji, gdy sprawa jest prosta, należy stosować treść kryterium dosłownie np. gdy twórca treści umieszcza na stronie lub w dokumencie obrazek, na którym znajduje się treść istotna dla odbioru całości treści strony internetowej lub dokumentu np. wykres lub inna treść wizualna wymagająca opisu tekstowego, to powinien również umieścić opis w postaci tekstu alternatywnego, który będą mogły odczytać czytniki ekranowe, z których korzystają osoby niewidome.
Jeżeli można, oprócz wykresów np. z wynikami porównawczymi testów dwóch komputerów warto umieścić dane w postaci tabeli, która jest formą bardziej przystępną dla osób niewidomych. Tam, gdzie to możliwe, należy szukać tekstowej alternatywy w takiej formie, która jak najwięcej będzie w stanie przekazać osobie niemogącej skorzystać z treści nietekstowej.
Kryterium to należy stosować , żeby zapewnić możliwość takiego samego dostępu do treści wszystkim tym, którzy z jakiegoś powodu nie mogą odczytać i przyswoić treści nietekstowej.
Nie należy przy tym obawiać się, że tekst alternatywny opisujący zawartość grafiki będzie widoczny na stronie, zepsuje formatowanie wizualne lub coś podobnego, ponieważ umieszczenie go w znacznikach takich jak np. alttext lub longdesc w przypadku dłuższego opisu spowoduje, że tekst etykiety lub długiego opisu obrazu będą mogły odczytywać screenreadery, a osoby niewidome przeglądające utworzoną treść usłyszą treść tej etykiety lub długiego opisu. Gdy nie zostanie zapewniona alternatywa do treści nietekstowej, to nie będą mogły w pełni odczytać treści strony lub dokumentu.
Twórcom stron i programistom może czasem wydawać się, że alternatywa tekstowa dla grafik i innych treści nietekstowych, to coś zbędnego lub coś w rodzaju komentarzy pomagających porządkować kod, identyfikatory dodawanych do strony grafik a tym czasem to bardzo istotne informacje potrzebne przyszłym odbiorcom tworzonych treści.
Przejdźmy teraz do sześciu wyjątków zawartych w treści kryterium sukcesu.
Pierwszy wyjątek mówi o tym, że jeżeli jakaś treść nietekstowa jest też kontrolką użytkownika lub polem wprowadzania danych np. łącze, przycisk, pole edycji, to taka treść nietekstowa powinna posiadać nazwę opisującą przeznaczenie takiej kontrolki.
Gdy łącze obrazu nie będzie zaetykietowane, to niewidomy użytkownik czytnika ekranu usłyszy tylko informację, że element pod kursorem jest łączem graficznym, ale nie dowie się, gdzie to łącze prowadzi. Gdy napotka przycisk, który nie ma nazwy, będzie wiedział, że można wcisnąć ten przycisk, ale nie będzie wiedział, jaka akcja zostanie wykonana po wciśnięciu takiego przycisku. Użytkownik widzący domyśli się oczywiście z łatwością, że stosowny obrazek, który może kliknąć wykona akcję, której się spodziewa po danej kontrolce.
Odwołania do innych wytycznych i kryteriów sukcesu teraz pomijamy, ponieważ w cyklu artykułów o dostępności opiszemy po kolei w sposób dokładny i zrozumiały wszystkie wytyczne i kryteria sukcesu WCAG 2.1.
Drugim wyjątkiem w kryterium sukcesu są nietekstowe treści multimedialne oparte na czasie. Minimalnym wymaganiem jest, aby przynajmniej zapewniono tekstową informację ogólną, co zawiera umieszczony np. film lub plik dźwiękowy. Temat mediów jest uwzględniony w innej wytycznej, więc tutaj nie będziemy wchodzić w szczegóły, wszak pozostały jeszcze 4 wyjątki do opisania.
Trzeci wyjątek mówi o tym, że jeżeli treść nietekstowa musi taka być, ponieważ jej umieszczenie w postaci tekstu straciłoby cel i sens np. ćwiczenie wizualne, to należy zapewnić tekstowy opis zawierający minimum informacji o tym, czym jest umieszczona treść nietekstowa.
Oczywiście jak wcześniej napisaliśmy informacje te będą mogły być odczytywane przez technologie asystujące np. czytniki ekranu, a inni odbiorcy będą widzieć tylko tą treść, którą twórca chce im ukazać, natomiast alternatywny opis przeznaczenia takiej treści nie ukaże się osobom, które tego nie potrzebują.
Czwarty wyjątek dotyczy treści nietekstowych mających na celu przekaz zmysłowy np. gra na flecie lub sztuka wizualna. Osoba głucha nie usłyszy gry na flecie, ale alternatywa tekstowa powinna przynajmniej zawierać informację, co zawiera taka treść nietekstowa.
Punkt piąty, to kolejny ważny wyjątek. Jeżeli treść nietekstowa jest zadaniem CAPTCHA, które jest umieszczone po to, aby zweryfikować, czy z treści korzysta człowiek, a nie komputer, to wtedy alternatywa tekstowa powinna zawierać opis takiej treści nietekstowej np. obrazka z zadaniem CAPTCHA. Jest tu też mowa o tym, że należy zapewnić alternatywne metody rozwiązania zadania CAPTCHA np. zadanie dźwiękowe dla osób słabowidzących i niewidomych.
Tutaj znowu dłużej się zatrzymamy, ponieważ to bardzo często wielki problem dla osób niewidomych. Twórcy witryn i stron chcą dobrze, chcą chronić się przed manipulacją danymi i spamem, umieszczają więc zadania CAPTCHA, aby ochronić zasoby przed botami.
Jednak większość twórców i programistów nigdy nie miała do czynienia i prawdopodobnie mieć nie będzie z osobami niepełnosprawnymi, więc nawet nie przyjdzie im do głowy, żeby umieszczać dźwiękową alternatywę dla obrazkowych zadań CAPTCHA.
Ostatni, szósty już wyjątek mówi o tym, że jeżeli treść nietekstowa pełni rolę dekoracyjną lub w ogóle nie jest prezentowana, stanowiąc jedynie element formatowania wizualnego, to należy ją umieścić w taki sposób, aby technologie asystujące miały możliwość zignorowania takiej treści.
Najlepszym przykładem będą tutaj osoby korzystające z czytników ekranu. Treści niebędące tekstem, które nic nie wnoszą od strony merytorycznej do danego tekstu, powinny być ukryte przed czytelnikiem niewidomym, ponieważ nie będą przeszkadzać w odbiorze pozostałej istotnej treści, zarówno tej tekstowej, jak i tej zapewnionej przez alternatywy dla treści nietekstowej.
Jak spełnić kryterium sukcesu dla wytycznej 1. Alternatywa tekstowa?
Twórcy treści , powinni wiedzieć, że trzeba stosować opisy dla grafik i multimediów, które umieszczamy na stronach, uwzględniając przy tym 6 wyjątków wymagających odmiennego postępowania, a które opisano powyżej.
Można znaleźć całkiem interesujące dyskusje na temat m. in. Tekstu alternatywnego. Jak długi ma być tekst alternatywny? Jak opisywać różne obrazy? Kiedy stosować etykietę alt, a kiedy najlepiej długi opis obrazu?
Na końcu artykułu znajduje się link do publicznej grupy na Facebooku, na której można znaleźć wiele przydatnych wskazówek od ekspertów do spraw dostępności, twórców, a także samemu zadać pytanie czy podzielić się wątpliwościami dotyczącymi dostępności sieci Web.
Programiści, którzy chcą tworzyć dostępne witryny i strony internetowe też znajdą coś dla siebie, w tym przykłady dobrych praktyk przy tworzeniu kodu strony i porady od innych członków grupy, m. in. Ekspertów ds. dostępności, innych twórców stron, zaawansowanych użytkowników niepełnosprawnych.
Istnieje wiele technik programistycznych umożliwiających spełnienie kryterium sukcesu 1.1.1.
Jak sprawdzić, czy na stronie znajdują się treści nietekstowe, które wymagają dodania opisu lub etykiety?
W poprzednim artykule zwróciliśmy uwagę na udział Validatorów i różnych automatycznych systemów weryfikujących dostępność strony. Podkreśliliśmy, że nie można automatycznie zapewnić dostępności, ale można użyć ich do weryfikacji miejsc, które mogą być potencjalnie niedostępne.
Można użyć takiego programu pomocniczego w przypadku chęci sprawdzenia, czy na stronie znajdują się elementy będące treścią nietekstową, które są opisane źle lub wcale nie są opisane.
Często systemy zarządzania treścią dodają losowe etykiety tekstowe, w postaci ciągów cyfr np. do obrazów dodawanych do strony lub witryny. Można użyć takiego Validatora, aby szybko odnaleźć takie miejsca i wprowadzić poprawne etykiety tekstowe.
Istnieją zarówno darmowe, jak i płatne narzędzia tego typu.
Po rejestracji można skorzystać z większej ilości testów niż ma to miejsce w wersji demonstracyjnej, bez logowania.
Są oczywiście inne narzędzia, w tym anglojęzyczne o różnej jakości, użycie jednak kilku z nich, nawet w wersji darmowej może pomóc poprawić sytuację i znaleźć niedostrzegane dotąd problemy ze stroną lub witryną.
Redaktorzy treści też mają coraz łatwiej. W najnowszych wersjach kompilacji Office 2016, od początku w Office 2019 i od dłuższego czasu w Microsoft 365, wcześniej Office 365 znajduje się inspektor dostępności, czyli moduł, który pokazuje różne niespójności lub błędy związane z dostępnością np. niezaetykietowane obrazy w dokumentach pakietu Office.
Wystarczy tylko zwrócić uwagę na dostępność, zacząć ją wdrażać i używać wspomnianych narzędzi jako pomocy, a wdrażanie i utrzymanie dostępności stanie się mniej żmudne i trochę bardziej wygodne.
Podsumowanie
W tym artykule omówiliśmy pierwszą z wytycznych WCAG 2.1 z grupy zasady postrzegalności. Wytyczna ta zawiera tylko jedno kryterium sukcesu, w innych jest tych kryteriów więcej. Opisaliśmy również, jak można wspomóc się dodatkowymi narzędziami w procesie udostępniania treści nietekstowych. W następnym artykule omówimy kolejną wytyczną i kryteria sukcesu dla tej wytycznej.
Jeszcze na sam koniec udostępniamy wspomniane wcześniej źródła.
Grupa publiczna na Facebooku poświęcona dostępności sieci WEB:
Z naszego pierwszego artykułu można dowiedzieć się, czym jest dostępność w najbardziej szerokim i ogólnym znaczeniu tego słowa. Z uwagi na tematykę naszego portalu i odbiorców docelowych, w tym artykule chcemy skupić się na dostępności treści umieszczanych w Internecie, niezależnie od tego, czy są to dokumenty, portale internetowe czy zawartość multimedialna.
Jak rozumieć pojęcie dostępności treści internetowych?
Aby zdefiniować najbardziej ogólnie dostępność treści internetowych, najprościej odwołać się do ogólnego rozumienia pojęcia dostępności, a do tego uwzględnić dziedzinę, dla jakiej określamy, czym dostępność jest.
Dostępność treści internetowych oznacza możliwość zapoznania się z publikowaną treścią w sieci przez jak największą grupę ludzi, niezależnie od ograniczeń, jakich mogą w momencie chęci zapoznawania się z daną treścią doświadczać.
Oczywiście nie jest możliwe zapewnienie dostępności w każdym przypadku i sytuacji, każdej treści dla każdego człowieka. Na przykład złożone równanie matematyczne nie będzie dostępne dla osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu znacznym ze względu na trudność treści. Skomplikowany wytwór sztuki malarskiej zreprodukowany w sieci, czy nawet fizycznie nigdy nie będzie dostępny dla osoby całkowicie niewidomej w takim stopniu jak dla osoby choćby słabowidzącej. Nie oznacza to jednak, że dostępnością nie warto się zajmować, czy nie warto brać jej w ogóle pod uwagę.
Dlaczego warto tworzyć dostępne treści?
Nawet niepełna możliwość skorzystania z jakiegoś produktu, urządzenia lub po prostu pozyskania wiedzy o świecie dla każdego człowieka dotkniętego jakimś ograniczeniem warta jest wysiłku, w przeciwieństwie do całkowitej niedostępności, czyli braku możliwości. Dlaczego tak jest? Uwzględnienie dostępności jako jednego z kryteriów jakości dowolnego produktu np. strony internetowej, programu komputerowego, pralki i dowolnego innego oznacza po prostu możliwość prostszego wykorzystania danego wytworu przez człowieka, który z żadnym ograniczeniem w konkretnym przypadku nie ma do czynienia. Brzmi to trochę skomplikowanie, więc konkretny przykład powinien lepiej to ukazać.
Jeżeli jakiś twórca zajmuje się podcastami, to wydaje je, najczęściej wyłącznie w formie pliku dźwiękowego. Stworzenie transkrypcji tekstowej zwiększa jego atrakcyjność. Przede wszystkim transkrypcja ma znaczenie głównie dla osób, które nie słyszą lub słyszą słabo. Jakie w takim razie korzyści z zapewnienia dostępności podcastu dla niesłyszących odnoszą inni, którzy trudności z treścią audio nie mają i dlaczego twórca ma wykonywać dodatkową pracę? Odpowiedź jest bardzo prosta. Wszyscy, którzy nie są ograniczeni do transkrypcji mają… wybór. Mogą zapoznać się z treścią w sposób dla siebie wygodniejszy. Przecież nie każdy lubi słuchać podcastów, nie rzadko wielogodzinnych materiałów, które, nie ukrywajmy, mogą zabrać sporo czasu. Takie osoby mogą woleć po prostu przeczytać tekst i uzyskać te same lub prawie te same informacje, co słuchacz podcastu. Twórca takiego materiału natomiast ma szansę dotrzeć do większej grupy odbiorców niż w sytuacji, gdyby ograniczał się wyłącznie do tradycyjnej formy podcastu.
Inny przykład, to dostępność warstwy wizualnej. Twórca treści, który zadbał o dostępność swojej twórczości dla osób słabowidzących, przede wszystkim umożliwia takim osobom komfortowe zapoznanie się ze swoją twórczością. Osoby nie mające żadnych problemów ze wzrokiem równie często mogą odnosić z tego korzyści np. oczy mniej męczą się w czasie czytania dostępnego tekstu.
Jak tworzyć dostępne treści w Internecie?
Po odpowiedzi na najważniejsze pytania, pora odpowiedzieć sobie na pytanie, jak właściwie tworzyć dostępne treści, które będą umieszczane w sieci. Takie wskazówki można znaleźć w zbiorze wytycznych WCAG 2.1.
Czym jest WCAG 2.1?
WCAG 2.1 z j. Ang. Web Content Accessibility guidelines, version 2.1, czyli wytyczne dla dostępności treści internetowych w wersji 2.1, to zbiór ogólnych, jak i tych bardziej szczegółowych wskazówek, którymi powinien kierować się twórca stron internetowych lub treści zamieszczanych w Internecie, aby dostarczyć treści w możliwie największym stopniu dostępne dla jak największej grupy odbiorców.
WCAG 2.1 obejmują wiele różnych wytycznych, których uwzględnienie w czasie tworzenia treści internetowych umożliwi ich odbiór wielu osobom z różnymi niepełnosprawnościami m. in. Niewidomym, słabowidzącym, głuchym i niedosłyszącym, osobom z niepełnosprawnością ruchową i wielu innym.
Nie jest jednak możliwe, jak już wspomniano wyżej, zapewnienie dostępności każdej treści każdemu człowiekowi. WCAG nie są w żaden sposób związane z żadną konkretną technologią np. systemem CMS do zarządzania treścią czy środowiskiem programistycznym. Zasady te mogą być stosowane w przypadku programów, treści internetowych, multimedialnych, a ich odbiorcy mogą korzystać z dowolnych urządzeń np. laptopów, komputerów stacjonarnych, smartfonów czy tabletów i innych urządzeń przenośnych, a treści stworzone w oparciu o wytyczne WCAG 2.1 powinny być dla tych osób dostępne.
WCAG 2.1 zawierają 4 zasady ogólne, którymi powinien kierować się każdy twórca treści internetowych, te zasady to: postrzegalność, funkcjonalność, zrozumiałość i solidność.
Omówmy krótko każdą z zasad:
Postrzegalność
Przedstawiaj użytkownikom informacje i komponenty interfejsu w sposób dostrzegalny dla ich zmysłów.
Co to znaczy?
Postrzegalność, to zalecenie dla twórcy, aby przedstawiał swoje treści i elementy służące do ich przeglądania czy obsługi w sposób dostrzegalny dla zmysłów odbiorców tych treści. Oznacza to uwzględnienie sytuacji, w których przynajmniej jeden ze zmysłów jest czasowo lub trwale niedostępny.
Jak kierować się zasadą postrzegalności przy tworzeniu treści?
Przykład. Treść wyróżniona wyłącznie kolorem względem pozostałej treści strony internetowej nie jest zgodna z tą zasadą, ze względu na brak możliwości zauważenia zmiany koloru przez osoby niewidome/z zaburzeniem widzenia barw. Zmiany sygnalizowane wyłącznie kolorystycznie w tekście często nie są odczytywane przez programy udźwiękawiające.
Zasada, jak wyżej napisaliśmy nie ogranicza się do jednej niepełnosprawności, dotyczy wszystkich ograniczeń, które uwzględniono w wytycznych WCAG, a nawet jeżeli to możliwe zaleca uwzględnić ograniczenia sprzężone.
Funkcjonalność
Zapewnij, aby komponenty interfejsu użytkownika i nawigacja były możliwe do użycia.
Jak rozumieć treść tej zasady?
chodzi o to, aby elementy służące do obsługi produktu były dostępne dla jak największej grupy użytkowników np. korzystających tylko z klawiatury, korzystających z urządzeń wskazujących sterowanych np. ustami czy palcami stup w przypadku niepełnosprawności kończyn górnych itd. Chodzi o to, żeby np. program nie był możliwy do obsłużenia wyłącznie klawiaturą, wyłącznie myszką lub w ogóle bez użycia ekranu.
Przykładem paradoksalnym są aplikacje typu Self Voicing, które są przeznaczone głównie dla użytkowników niewidomych. Niewyświetlają one treści na ekranie monitora, a przesyłają komunikaty do wbudowanego lub zewnętrznego syntezatora mowy albo czytnika ekranu. O ile osoba niewidoma skorzysta z takiej aplikacji z przyjemnością, tak osoba niesłysząca nie będzie w stanie wykonać żadnej akcji.
Zrozumiałość
Zadbaj o to, aby informacje i obsługa interfejsu były zrozumiałe.
Jak wcielić w życie tę zasadę tworząc treści?
W wielkim skrócie chodzi o to, aby użytkownik rozumiał to, co czyta i wiedział, jak poruszać się po dostarczanej treści. Chodzi tu zarówno o poprawność i prostotę języka naturalnego, jak i łatwą do zrozumienia strukturę treści. Im treść łatwiejsza do przyswojenia, tym więcej odbiorców ją zrozumie.
Solidność
Twórz treści solidnie, aby mogły być skutecznie interpretowane przez różne programy użytkownika, w tym technologie wspomagające.
Jak rozumieć tę zasadę?
Solidność, to po prostu zalecenie, aby tworzone strony internetowe czy treści były takie, aby niezależnie od wybranych przez użytkownika do odczytu treści urządzeń i programów, w tym również technologii wspomagających miał on takie same lub możliwe zbliżone doświadczenia w odbiorze i odczytywaniu treści.
Częstym przykładem niesolidnie zrobionych stron są takie, które są różnie interpretowane w różnych przeglądarkach lub przez różne technologie asystujące.
Podane opisy czterech podstawowych zasad nie są jednoznacznie wiążące. Z resztą zasady te są dość ogólne, więc każdą z nich rozszerza zestaw wytycznych, a następnie te wytyczne uszczegóławiane są przez kryteria sukcesu. Poszczególne kryteria sukcesu zapewniają też zgodność z WCAG na różnych poziomach od najniższego A, przez średni AA i najwyższy AAA.
Szczegółowo wraz z przykładami omówimy wytyczne WCAG i kryteria sukcesu w kolejnych artykułach poświęconych dostępności. Przejdźmy teraz do kolejnego pytania.
Kto stoi za WCAG 2.1 i wcześniejszymi?
Organizacją zatwierdzającą standard WCAG i koordynującą prace nad tymi wytycznymi jest W3C (WORLD WIDE WEB CONSORTIUM). Organizacja ta zajmuje się nie tylko WCAG, ale wieloma innymi standardami związanymi z siecią web.
Treść WCAG jest konsultowana z bardzo zróżnicowanymi grupami twórców i odbiorców, pasjonatów, osób działających niezależnie oraz przedstawicielami firm i organizacji. Ludzie i instytucje zajmujący się poszczególnymi wersjami dokumentu WCAG są wymienieni w dokumencie, więc po prostu polecamy zapoznać się z WCAG, aby poznać dokładną ich listę.
Dostępność, to nie zawsze WCAG i nie tylko WCAG
Popularyzacja tematu dostępności w szerszych kręgach przez takie działania jak m. in. wprowadzenie polskiej ustawy o dostępności spowodowała, że temat zaczął być dostrzegany nie tylko przez osoby, którym leży na sercu jak najlepsza dostępność treści w Internecie i nie tylko. Jak zauważyliśmy w poprzednim artykule, to zdecydowanie zmiana na lepsze. Istnieje jednak druga, negatywna strona popularyzacji dostępności. O negatywnych skutkach, pułapkach, których warto unikać przeczytacie poniżej.
Spełnić WCAG za wszelką cenę…nawet dostępności
Obecnie można odnieść wrażenie, że często dąży się do spełnienia wytycznych i kryteriów sukcesu WCAG, bo jest to wymagane w ustawie, kolejny punkt do odhaczenia, a niestety nie myśli się o tym, żeby dana treść internetowa była po prostu dostępna. Idea dostępności jakby zagubiła się gdzieś, a zaczyna ją zastępować presja na spełnienie przez konkretną stronę wytycznych i kryteriów sukcesu WCAG. Sęk w tym, że WCAG, to nie są żelazne reguły, które muszą być spełnione tak, a nie inaczej i bezwzględnie. Mają one pomagać w zapewnieniu dostępności w możliwie szerokim zakresie, co oznacza, że zapewnienie dostępności treści nie zawsze równe jest 100 procentowej zgodności z WCAG.
Kiedy spełnienie WCAG nie jest korzystne z punktu widzenia dostępności?
Dobrym przykładem może być konieczność zapewnienia alternatywy tekstowej dla elementów nietekstowych, które niosą za sobą jakąś treść istotną dla odbioru. Zazwyczaj dobrze jest, gdy element nietekstowy np. grafika posiada opis w postaci tekstu alternatywnego, ale nie jest tak zawsze. Kiedy może to być problemem?
Kiedy tworzona jest treść dostępna dla osób z niepełnosprawnością intelektualną, a więc tekst uproszczony, często też jest on wzbogacony obrazkami ułatwiającymi jego przyswojenie osobom z taką dysfunkcją. W teorii, obrazki te powinny zostać opisane zgodnie ze wszelkimi regułami sztuki, ale są sytuacje, gdy wykonanie takiego opisu może pogorszyć finalną dostępność. Kiedy może się tak stać? Problem może powstać w momencie, gdy z treścią zapoznaje się osoba ze sprzężoną niepełnosprawnością. Sam tekst umieszczony w treści może być przyswojony przez, np. niewidomego czytelnika z niepełnosprawnością intelektualną, jednak dodanie tekstu alternatywnego w tym przypadku może utrudnić odbiór treści przez osobę z tak sprzężonymi ograniczeniami.
Ten przykład pokazuje, że chcąc tworzyć dostępne treści internetowe, należy kierować się bieżącym kontekstem sytuacyjnym, a nie bezwzględną chęcią zapewnienia zgodności strony z WCAG.
WCAG nie jest dokładną mapą drogową do stworzenia maksymalnie dostępnej strony, ponieważ to tylko wytyczne i kryteria, które nie mają na celu zastąpić myślenia ale je wspomóc, nakierować. Dokument ten ma ułatwiać wykonywanie dostępnych materiałów czy treści, a nie rozwiązywać wszystkie napotkane problemy automatycznie. To jest zadanie producenta.
Zapewnienie dostępności treści, to proces, a proces jak to proces cechuje się ciągłością trwania.
Wśród twórców stron lub po prostu osób zamawiających strony internetowe zgodne z WCAG np. instytucje publiczne, urzędy, wykształciło się bardzo niebezpieczne, z punktu widzenia odbiorców korzystających z dostępnych treści, myślenie i postępowanie.
Cóż bowiem z tego, że urząd gminy odebrał dostępną stronę, skoro treści, które są na niej umieszczane są konstruowane w sposób niedostępny np. zamiast w formie tekstowej, wrzucane są często skany (obrazy) różnych ogłoszeń. Strona, która została utworzona w sposób dostępny, zgodnie z WCAG jest taka tylko do momentu dodania do niej pierwszego elementu lub treści, który dostępny nie jest. Przychodzi do głowy bardzo dosadna analogia, że jeżeli nie będziemy dbać o coś np. nasze mieszkanie, to będzie ono posprzątane tylko do pewnego momentu. Dokładnie tak jest z dostępnością.
Zatem nie wystarczy, jak wydaje się części społeczności, zamówić raz stronę zgodną z WCAG i zapomnieć o tym temacie. Trzeba zadbać o to, aby dodawane na strony treści po jej utworzeniu również były dostępne. To równie ważne, jak wprowadzanie aktualizacji zabezpieczeń do serwera, na którym strona jest umieszczona.
Dostępność automatyczna, czyli kolejny z wielkich grzechów
Często analizując koszty, twórcy stron lub zamawiający utworzenie strony myślą, że można oszczędzić na weryfikacji, dostępności zamówionego produktu. Istnieją automatyczne walidatory, które sprawdzają, czy i jakie wytyczne lub kryteria WCAG i innych zbiorów wytycznych są spełnione. Takie automatyczne sprawdzanie nie jest jednak rzeczywistą miarą dostępności bądź niedostępności konkretnej treści internetowej. Automatyczne walidatory mają jedynie charakter przydatnego narzędzia dla audytora i twórcy strony, ale nie mają możliwości zastąpienia człowieka w ostatecznym określeniu, czy strona lub treść spełnia wymagania użytkowników.
Takich automatycznych narzędzi można użyć do wskazania producentowi miejsc, które są potencjalnie niedostępne i w tym sensie są one przydatne. Chęć rzetelnego utworzenia dostępnej treści nie zwalnia jednak autora konkretnego elementu strony z samodzielnej weryfikacji.
Nakładki dostępności dla stron internetowych
Od dłuższego czasu, można natknąć się na ogłoszenia dotyczące wtyczek do przeglądarek, których zadaniem jest teoretycznie przetworzyć stronę na dostępną. Nieświadomym zamawiającym strony internetowej np. małych firm czy sklepów zastosowanie takiej nakładki może wydawać się łatwym sposobem na zapewnienie dostępności. Tym czasem, to żerowanie na niewiedzy takich twórców stron i zwyczajna dostępnościowa szarlataneria. Nie wahamy się użyć tak mocnego słowa, ponieważ nic tak nie szkodzi idei dostępności jak sugerowanie, że można ją zapewnić w sposób automatyczny, jednym kliknięciem, od ręki.
Po pierwsze, takie nakładki modyfikują treść strony internetowej, w sposób niekoniecznie zamierzony przez twórcę, pod pozorem zapewniania dostępności. Po drugie Ci, którzy pobierają opłaty za tak stworzone i promowane rozwiązania, zwyczajnie oszukują odbiorców, którzy nie muszą być świadomi tego, czy jest to dobre rozwiązanie, czy też nie. Wreszcie, po trzecie i najważniejsze. Odbiorcy, co oczywiste tracą szansę na odczytanie lub odbiór w inny sposób opublikowanej zawartości, ponieważ najczęściej jest ona mimo wszystko niedostępna.
Nie jest możliwe zapewnienie dostępności strony przez tak prosty trik jak nakładka udostępniająca. Wręcz przeciwnie, często takie nakładki uniemożliwiają prawidłowe korzystanie ze strony internetowej. Dostępność konkretnej treści można zapewnić tylko na etapie jej tworzenia lub samodzielnej modyfikacji, nigdy przez nakładki dla czytelnika.
Podsumowanie
Wiemy już, czym są dostępne treści w Internecie, co to jest WCAG i najogólniej to, czego unikać, gdy chcemy zapewnić odbiorcom dostępne treści.
Wymienione tutaj zagrożenia dla dostępności w postaci automatycznych wspomagaczy lub magicznych nakładek na pewno nie będą jedynymi w swoim rodzaju, ponieważ inne z pewnością pojawią się w przyszłości. Wiemy już też, że WCAG nie są bezwzględnym regulaminem, a zbiorem wskazówek i dobrych praktyk dla twórców, które pomogą uczynić stronę i publikowane na niej treści możliwie dostępnymi.
Dlatego w kolejnych artykułach w dziale dostępność na naszej stronie postaramy się podać państwu różne przykłady, zarówno te nieprawidłowe, jak i poprawne realizacji różnych wytycznych i kryteriów sukcesu WCAG 2.1.
Publikując artykuły o takiej tematyce, mamy nadzieję przyczynić się do zwiększenia świadomości istnienia WCAG i potrzeby zapewniania dostępności publikowanych treści.
Coraz częściej w mediach można usłyszeć o enigmatycznie brzmiącej dostępności. W telewizji i w radiu, na portalach informacyjnych, do szerokiej grupy odbiorców przebijają się informacje o rozwiązaniach prawnych mających na celu poprawę dostępności w wielu obszarach. Cieszy fakt, że ten temat jest coraz bardziej popularny i rozpowszechniony. Pytanie podstawowe jest jednak następujące, czym ta dostępność właściwie jest i jak ją definiować?
Pojęcie to, wywodzi się ang. accessibility, jest szerokie i dotyczy wielu dziedzin. Spróbujmy jak najprościej je zdefiniować. Dostępność rozumiana możliwie najbardziej ogólnie oznacza możliwość skorzystania z dowolnego rozwiązania przez jak największą liczbę osób, niezależnie posiadanych ograniczeń. Bardziej szczegółowe rozwinięcie tej definicji zależy już od konkretnej dziedziny, w jakiej analizowana jest dostępność oraz od ograniczeń, jakie mają być wyeliminowane lub zredukowane, aby możliwe było poszerzenie grona użytkowników konkretnego rozwiązania.
W powszechnej świadomości przyjęło się rozumienie dostępności jako możliwość zapewnienia skorzystania np. ze strony internetowej, budynku użyteczności publicznej takiego jak dworzec kolejowy czy urząd gminy przez osoby z niepełnosprawnościami. Jest to oczywiście niezaprzeczalny fakt, jednak nie należy kojarzyć pojęcia dostępności wyłącznie z zapewnieniem jej dla osób z niepełnosprawnościami. lub w kilku najbardziej rozpoznawalnych dziedzinach. Starania o zapewnienie dostępności można podejmować wszędzie tam, gdzie występują jakieś bariery, których usunięcie lub redukcję można zaplanować i wdrożyć. Z zapewnienia dostępności, w dowolnej dziedzinie korzystają nie tylko osoby z niepełnosprawnością, ale również wiele innych grup użytkowników, którzy nabywają dysfunkcję czasową np. w wyniku kontuzji, złamania ręki albo sytuacyjnie w wyniku awarii jakiegoś urządzenia, bez którego nie jest możliwe korzystanie z danego rozwiązania w stopniu dotychczas dostępnym np. uszkodzenie głośników, kamerki itp.
Z zapewnienia dostępności korzystają nie tylko osoby napotykające bariery, które są usuwane poprzez wdrażanie dostępności. W wielu sytuacjach korzystają też sami twórcy konkretnych rozwiązań i ich inni, niemający dodatkowych trudności użytkownicy. Jest to najbardziej ogólnie zdefiniowane i rozumiane pojęcie dostępności. W różnych dziedzinach zapewnienie dostępności wymaga dostosowania specyficznych w danej sytuacji i miejscu elementów, a także wdrożenia mniej lub bardziej złożonych procedur.
A oto konkretne przykłady zapewniania dostępności w różnych obszarach.
Dostępność programów komputerowych, aplikacji mobilnych, stron www i aplikacji internetowych.
Twórcy dostępnych stron internetowych, dzięki napisaniu ich zgodnie ze stosownymi wytycznymi np. WCAG 2.1, mają szanse osiągnąć, znaczące korzyści. Strona dostępna, przede wszystkim poprawnie napisana, na starcie umożliwia dotarcie do maksymalnie szerokiego grona odbiorców.
Kolejna bardzo istotna korzyść to wyższe pozycjonowanie utworzonego serwisu www w wyszukiwarkach. Dostępna i poprawnie, starannie utworzona strona ma już bardzo odczuwalne i realne przełożenie na finanse czy zasięg dla właściciela takiej strony np. serwisu sklepu internetowego, który będzie pozycjonowany wyżej w wynikach wyszukiwania, więc ma większy potencjał w budowaniu grupy zadowolonych i powracających w przyszłości klientów.
Trzecia korzyść utworzenia dostępnej strony internetowej to oszczędność czasu i pieniędzy przeznaczanych na konserwację serwisu www i wprowadzanie poprawek. Logika i porządek w kodzie oraz w wizualnej oprawie takiej strony www istotnie redukują czas poświęcany na konserwację.
Dostępność programu komputerowego, zarówno takiego służącego do celów rozrywkowych jak i do pracy, to oczywiście większa popularność danego programu. Natomiast dostępność rozwiązania biznesowego ma wpływ na wiele obszarów w tym oczywiście na zwiększenie możliwości zatrudnienia osób z niepełnosprawnością, jeżeli tylko mogą obsługiwać konkretny program służący do pracy, gdy wprowadzono w nim dostępność. Kolejne korzyści z udostępnienia aplikacji mobilnej czy strony internetowej np. sklepu internetowego czy banku są bardzo liczne. Pierwsza i najważniejsza korzyść, to zwiększenie samodzielności osób potrzebujących ułatwień dostępu i korzystających z nich w konkretnym obszarze. W wymienionych przeze mnie przykładach to obszar bankowości i zakupów przez internet. Dla przykładowego banku to możliwość zmniejszenia kosztów obsługi klienta czy prowadzenia działalności, ponieważ mniejsza ich ilość będzie chciała korzystać z oddziałów fizycznie, a więcej klientów będzie korzystało z banku przez internet. Lokalny bank posiadający dobrze przygotowany i dostępny serwis internetowy może mieć znacznie więcej klientów, niż tylko tych mieszkających blisko tego banku. Zakupy w internecie są wygodne dla wszystkich, którzy z nich korzystają. Zapewnienie dostępności serwisu sklepu internetowego czy portalu aukcyjnego, to przede wszystkim możliwość zwiększenia zasięgu i liczby klientów, a dla szukających dostępnego portalu służącego do zakupów online, to bardzo duże ułatwienie w życiu codziennym.
To tylko kilka przykładów pozytywnych efektów zapewnienia dostępności dla pewnego wycinka obszarów i dziedzin, jakim są strony internetowe czy programy, albo szerzej rozumiane wytwory elektroniczne czy technologii informatycznych. W wielu innych dziedzinach będą to inne korzyści.
Dostępność budynków i innych obiektów architektonicznych.
Zapewnienie dostępności dla możliwie szerokiego grona ludzi np. budynku dworca kolejowego może zmniejszyć (i często tak się dzieje) koszty obsługi takiego obiektu. Przykładem może być instalacja pętli indukcyjnej dla osób niedosłyszących przy kasie biletowej, co usprawni komunikację na linii osoba niedosłysząca (kupująca bilet), a pracownik kasy biletowej. Potrzeba z proszenia o pomoc osoby trzeciej spadnie do niezbędnego minimum przy wyjątkowych sytuacjach.
Instalacja ścieżek prowadzących dla osób niewidomych przynosi kilka korzyści np. możliwość łatwiejszego poruszania się w wyznaczonych, bezpiecznych miejscach przez niewidomych użytkowników danego obiektu. Po zapoznaniu się z obiektem osoba niewidoma może korzystać z takiego miejsca maksymalnie samodzielnie, bez potrzeby wzywanie pracownika odpowiedzialnego za pomoc osobom niepełnosprawnym.
Dostępność w edukacji.
Edukacja osób ze specjalnymi potrzebami np. niewidomych w nauczaniu matematyki staje się coraz bardziej przystępna dzięki osiągnięciom współczesnej informatyki. W czasach nauczania wyłącznie lub prawie wyłącznie analogowego, niewidomy mógł nauczyć się matematyki nawet na poziomie wyższym, jednak trudno było o współpracę z osobami niemającymi problemów ze wzrokiem. W takiej sytuacji działania w celu bieżącego likwidowania tej bariery najczęściej były rozwiązaniami nieszablonowymi, niesystemowymi i mocno indywidualnymi, a co za tym idzie pełnymi improwizacji i wymagały dużego zaangażowania tak po stronie np. studenta niewidomego, jak i wykładowcy czy prowadzącego laboratorium lub ćwiczenia. Łatwo się domyślić, że nie każdy z tej drugiej grupy potrafił podjąć to wyzwanie.
Możliwość korzystania z rozwiązań cyfrowych powoduje, że wiele, choć oczywiście nie wszystkie, z tych barier w nauczaniu przedmiotów ścisłych (i nie tylko) po prostu zniknęło lub znacznie zmniejszyła się ich uciążliwość. Oczywiście nadal wiele przeszkód pozostało. Niewidomy uczeń, student czy pracownik może pracować dziś z materiałem w najwygodniejszej dla siebie formie, używając mowy syntetycznej, linijki brajlowskiej lub nawet brajlowskiego monitora graficznego, Może też wydrukować grafiki wypukłe lub po prostu tekst w alfabecie brajla, a następnie przekazać wyniki swojej pracy w postaci pliku lub wydruku możliwego do odczytania przez osobę widzącą np. nauczyciela, wykładowcę czy przełożonego.
Patrząc na temat z drugiej strony, nauczyciel, wykładowca czy współpracownik w firmie może, posiadając minimum informacji wymagane do użycia konkretnych narzędzi i programów, dostosować format materiału przesyłanego niewidomemu czy słabowidzącemu pracownikowi, uczniowi lub studentowi w taki sposób, żeby mógł podjąć działania umożliwiające rozwiązanie postawionych przed nim zadań.
Podsumowanie
Można wyszczególnić jeszcze wiele przykładów dziedzin i obszarów, w których opracowano standardy dla rozwiązań i zastosowano je w celu poprawy dostępności różnych rozwiązań. Na stronie niewidomyprogramista.pl skupimy się na tych, które związane są z dostępnością cyfrową, dostępnością różnych urządzeń przydatnych w życiu codziennym, dostępnością programów, a także dostępnością edukacji dla osób niewidomych i słabowidzących.
Wydane ostatnio w polskiej wersji językowej JAWS i Fusion 2021 obsługują teraz odczytywanie zawartości matematycznej w dokumentach programu Word wstawionej za pośrednictwem wstążki pakietu Office bez potrzeby stosowania dodatkowych rozszerzeń. Oczywiście nadal jest możliwe korzystanie z rozszerzenia MathType od Design Science do tworzenia treści matematycznych, ale użytkownicy dostają nową możliwość korzystania z wbudowanej funkcji tworzenia matematyki w programie Word. Niezależnie od tego, czy treść matematyczna została wstawiona do dokumentu za pomocą rozszerzenia MathType, czy bezpośrednio przez kartę Wstaw na wstążce, gdy w programie Word JAWS napotka równanie matematyczne lub formułę, zostanie odczytana treść równania, a następnie będzie wypowiedziany komunikat „treść matematyczna”. W takim wypadku można nacisnąć INSERT + SPACJA, a następnie RÓWNE, aby otworzyć przeglądarkę matematyki JAWS, dzięki której można bardziej szczegółowo przestudiować równanie.
Po otwarciu przeglądarki matematyki można nawigować po poszczególnych częściach równania, takich jak: zmienne, terminy, współczynniki lub wykładniki. Podczas przechodzenia do różnych składników, naciśnięcie STRZAŁKI W DÓŁ umożliwia eksplorację i odczytywanie działań, współczynników zagnieżdżonych i nawigację w obrębie każdego poziomu równania za pomocą STRZAŁEK W LEWO i W PRAWO. Naciśnięcie STRZAŁKI W GÓRĘ spowoduje powrót do poprzedniego poziomu. Ponadto, jeśli użytkownik korzysta z monitora brajlowskiego, a JAWS jest ustawiony na angielski (Stany Zjednoczone) lub Unified English Braille stopień pierwszy lub stopień drugi, równania matematyczne lub formuły są wyświetlane w brajlu Nemeth. Naciśnięcie klawisza ESC powoduje zamknięcie przeglądarki matematyki i powrót do dokumentu.
Pozostaje tylko cieszyć się z tych zmian i korzystać.
