Nowe zasady licencjonowania JAWS – abonament czy licencja tradycyjna?

Od tradycyjnych licencji do modelu subskrypcyjnego

Przez wiele lat program JAWS (Job Access With Speech) był sprzedawany na tradycyjnej licencji wieczystej (perpetual), czyli użytkownik płacił jednorazowo wysoką kwotę za „pudełkową” wersję z numerem seryjnym i mógł korzystać z niej bez ograniczeń czasu. Takiej licencji często choć nie zawsze towarzyszył tzw. Software Maintenance Agreement (SMA) – pakiet aktualizacji na kolejne dwie główne wersje programu w cenie zakupu. Oznaczało to, że nabywca JAWS otrzymywał prawo do dwóch kolejnych wydań rocznych (zazwyczaj JAWS wydawany jest co rok jesienią) bez dodatkowych opłat, a po upływie tego okresu mógł dokupić kolejne SMA lub zapłacić za upgrade do nowszej wersji. Koszt zakupu pełnej licencji JAWS był jednak bardzo wysoki – w Polsce ceny wynosiły ok. 5–6 tys. zł dla wersji domowej (Home) i jeszcze więcej dla wersji profesjonalnej. Dla wielu osób niewidomych bariera tak dużej jednorazowej płatności była nie do pokonania, zwłaszcza jeśli nie korzystały z dofinansowania. W efekcie część użytkowników latami pozostawała przy starych wersjach JAWS, odkładając aktualizacje na później.

W 2018 roku producent JAWS (Freedom Scientific, obecnie część Vispero Group) wprowadził w Stanach Zjednoczonych przełomową zmianę w dystrybucji swojego oprogramowania – zaczął oferować JAWS w modelu subskrypcji rocznej. Rozwiązanie to miało na celu obniżenie progu wejścia dla nowych użytkowników i zapewnienie stałego dostępu do najnowszych wersji bez konieczności płacenia z góry pełnej ceny. Początkowo opcja abonamentu dotyczyła wyłącznie rynku USA i tylko licencji Home (do użytku osobistego). Użytkownik mógł wykupić dostęp na rok lub od razu na kilka lat z góry – analogicznie do subskrypcji pakietu Microsoft Office 365. W czasie trwania opłaconego okresu oprogramowanie pozostaje aktualne (użytkownik otrzymuje wszystkie uaktualnienia i nowe wersje), po czym wymaga przedłużenia abonamentu.

Model abonamentowy JAWS – jak to działa?

Licencja subskrypcyjna JAWS działa na zasadzie wynajmu oprogramowania. Użytkownik opłaca z góry określony okres (np. 12 lub 24 miesiące) i w tym czasie ma pełny dostęp do programu i wszelkich aktualizacji. Po wygaśnięciu takiej licencji JAWS przechodzi w tryb demonstracyjny (działa tylko przez 40–60 minut po uruchomieniu) i aby dalej z niego korzystać, należy wykupić kolejny okres abonamentu. Ważną cechą licencji abonamentowej jest możliwość instalacji JAWS na kilku komputerach jednocześnie – zazwyczaj do 3 urządzeń – co jest wielkim udogodnieniem dla użytkownika indywidualnego posiadającego np. komputer stacjonarny i laptop. Zarządzanie aktywacjami odbywa się przez internetowy portal licencyjny – w razie potrzeby można samodzielnie dezaktywować jedną z maszyn i przenieść licencję na inny komputer, bez konieczności kontaktu z producentem.

JAWS Home vs Professional – Należy podkreślić, że JAWS występuje nadal w dwóch odmianach: Home (do zastosowań domowych, niekomercyjnych) oraz Professional (do zastosowań komercyjnych, edukacyjnych i w firmach). Różnią się one przeznaczeniem i ceną, ale pod względem funkcjonalnym są niemal identyczne dla pojedynczego użytkownika. Licencja Professional umożliwia jednak m.in. korzystanie z JAWS w środowiskach domenowych, terminalowych oraz zawiera prawo do funkcji zdalnego dostępu (Remote Access). W kontekście abonamentów warto zauważyć, że początkowo model subskrypcyjny promowany był głównie dla wersji Home, aby ułatwić życie użytkownikom indywidualnym. Dla osób wykorzystujących JAWS w pracy (na urządzeniach własnych w pracy zdalnej lub u samego pracodawcy) oraz przedsiębiorstw i instytucji nadal przewidziane są droższe licencje profesjonalne, w tym licencje wielostanowiskowe lub sieciowe.

Abonament JAWS w Polsce i Europie – co nowego?

Przez pierwsze lata od wprowadzenia subskrypcji Freedom Scientific oferował tę opcję jedynie na rynku północnoamerykańskim. Użytkownicy w Europie, w tym w Polsce, wciąż musieli korzystać z tradycyjnego modelu zakupu licencji przez lokalnych dystrybutorów. Co ciekawe, niektórzy bardziej zdeterminowani klienci w Polsce znaleźli sposoby obejścia tego ograniczenia – zdarzały się przypadki zakupu rocznej licencji JAWS Home poprzez znajomych w USA i użycia jej z powodzeniem w Polsce. Oficjalnie jednak dopiero niedawno subskrypcje JAWS stały się dostępne w naszej części świata wprost od lokalnych przedstawicieli.

Od roku 2023–2024 zaczęły pojawiać się sygnały, że Vispero planuje ujednolicenie systemu licencyjnego globalnie. Potwierdziły to komunikaty przekazywane przez dystrybutorów: np. jesienią 2025 ogłoszono, że wraz z premierą JAWS 2026 dotychczasowy model płatnych upgrade’ów wersji zostanie zastąpiony właśnie modelami czasowych licencji. Użytkownicy posiadający starsze edycje (np. JAWS 2024 czy 2025) nie będą już mogli wykupić zwykłej aktualizacji do najnowszej wersji za stałą zryczałtowaną kwotę – zamiast tego oferowany ma być dwuletni abonament aktualizacyjny. Innymi słowy, zakup nowej licencji JAWS (czy to w Polsce, Austrii czy USA) będzie domyślnie zapewniał 2 lata prawa do aktualizacji, a po tym okresie – jeśli chcemy zachować dostęp do kolejnych nowości – trzeba będzie opłacić przedłużenie na następny okres. Co istotne, jeśli użytkownik zadba o przedłużenie subskrypcji zanim poprzednia wygaśnie, ma otrzymać preferencyjną cenę kontynuacji; zaniedbanie i dopuszczenie do wygaśnięcia licencji będzie skutkować koniecznością kupna nowej licencji od zera. Taka zmiana polityki wzbudziła pewne obawy w środowisku – pojawiły się opinie, że „to są niekorzystne zasady”, choć z drugiej strony jest to zgodne z ogólnym trendem przechodzenia na model SaaS (Software as a Service) również w oprogramowaniu specjalistycznym.

W Polsce pierwsze oficjalne oferty subskrypcji JAWS pojawiły się za pośrednictwem firmy Altix. Ceny niestety okazały się dość wysokie. Przykładowo, standardowa cena rocznego abonamentu JAWS Home była początkowo ustalona na około 2355 zł, czyli niemal połowę kosztu licencji wieczystej. Dwuletnia subskrypcja JAWS Home kosztowała około 4485 zł (przed promocją) – widać więc, że sumarycznie użytkownik płacący abonamentem wydaje porównywalną kwotę już w przeciągu dwóch lat. Dla wersji Professional stawki były jeszcze wyższe (rzędu 2800 zł za rok dla 1 stanowiska). We wrześniu 2025 polski dystrybutor zorganizował jednak promocję „Dwa lata w cenie roku”, w ramach której dwuletnią subskrypcję JAWS (zarówno Home, jak i Professional) można było nabyć w cenie abonamentu rocznego. I tak JAWS Home na 24 miesiące oferowano za ok. 2435 zł zamiast blisko 4500 zł. Mimo tej obniżki, polskie ceny w dalszym ciągu znacznie przewyższają koszty ponoszone przez użytkowników w USA – dla porównania, w Stanach Zjednoczonych abonament JAWS Home Annual od początku wynosił około 90–100 USD za rok (czyli równowartość ~400 zł). Różnica wynika częściowo z podatków (ceny europejskie zawierają VAT) oraz polityki cenowej producenta i lokalnych pośredników, jednak wielu użytkowników w Polsce odczuwa tę dysproporcję jako znaczącą i uważa obecne stawki za bardzo wysokie w relacji do krajowych zarobków.

Warto odnotować, że konkurencja również zareagowała na zmiany w licencjonowaniu JAWS. Firma Dolphin Computer Access, producent alternatywnego czytnika ekranu SuperNova i Dolphin ScreenReader, w październiku 2025 roku ogłosiła specjalną akcję promocyjną dla użytkowników JAWS/ZoomText/Fusion – oferując 50% rabatu na zakup pełnej licencji swojego programu wraz z roczną aktualizacją SMA. Dolphin podkreślał przy tym, że nie jest to abonament, lecz dożywotnia licencja z prawem do aktualizacji przez pierwszy rok, co ma dać klientom poczucie stabilności bez “ukrytych kosztów” w przyszłości. Ta oferta stanowi wyraźny sygnał, że wzrost cen i skomplikowanie modeli licencji u lidera rynku (JAWS) stworzyły przestrzeń dla konkurencyjnych rozwiązań.

Co się bardziej opłaca – abonament czy licencja na własność?

Z punktu widzenia indywidualnego użytkownika niewidomego, decyzja między zakupem licencji wieczystej a opłacaniem abonamentu nie jest prosta. Model tradycyjny wymaga wprawdzie wyłożenia dużej kwoty na start, ale potem pozwala korzystać z posiadanej wersji programu tak długo, jak to potrzebne – nawet gdy nie wykupimy kolejnych aktualizacji, nasza działająca kopia JAWS nie „wygaśnie”. Jest to pewna forma bezpieczeństwa: jeśli ktoś nie ma środków na upgrade, może pozostać przy starszej wersji (choć z czasem może to rodzić problemy z kompatybilnością nowych aplikacji czy systemów). Z kolei model subskrypcyjny rozkłada wydatki na mniejsze raty i gwarantuje zawsze najnowszą wersję oprogramowania, ale w dłuższej perspektywie może okazać się droższy. W skali np. 4–5 lat ciągłego używania suma opłat abonamentowych prawdopodobnie przekroczy cenę jednorazowej licencji wieczystej. Co więcej, przerwanie opłacania abonamentu oznacza utratę dostępu do programu – co dla osoby całkowicie niewidomej może być krytyczne, jeśli JAWS jest jej głównym narzędziem pracy czy nauki.

Jak wskazują analizy, wybór modelu powinien zależeć od indywidualnej sytuacji. Osobom dysponującym ograniczonym budżetem, które potrzebują JAWS „na już”, abonament pozwala zacząć korzystać z programu za ułamek pełnej ceny (np. płacąc około 20% całkowitej kwoty rocznie zamiast 100% od razu). Dla nich ważniejszy jest niższy koszt początkowy, nawet jeśli w sumie zapłacą więcej w ciągu kilku lat – analogicznie jak przy wynajmie sprzętu zamiast zakupu. Natomiast ci, którzy mogą uzyskać dofinansowanie (np. z PFRON) lub zebrać potrzebną sumę, być może woleliby posiadać własną licencję na stałe. W środowisku użytkowników pojawiają się głosy, że posiadanie „na własność” daje większy spokój ducha – zwłaszcza w obliczu potencjalnych zmian polityki producenta. Z drugiej strony, Vispero argumentuje, że nowy model zapewni wszystkim dostęp do najświeższych usprawnień JAWS na bieżąco, co jest istotne choćby ze względu na poprawki błędów i kompatybilność z dynamicznie zmieniającym się otoczeniem (przeglądarki, pakiet Office, aplikacje internetowe itd.).

Jak kupić JAWS – procedura zakupu licencji w praktyce

Zakup licencji tradycyjnej (wieczystej): W Polsce nabycie klasycznej licencji JAWS odbywa się poprzez autoryzowanych dystrybutorów (takich jak wspomniany Altix, a także inne firmy specjalistyczne). Zamówienia można składać w sklepach internetowych tych dostawców lub bezpośrednio kontaktując się z nimi. Przy zakupie należy wybrać wersję językową (np. polska lub angielska) oraz rodzaj licencji (Home lub Professional). Po dokonaniu płatności klient otrzymuje pakiet zawierający numer seryjny (klucz licencyjny) oraz informacje potrzebne do aktywacji. Dawniej dołączano fizyczny nośnik instalacyjny (DVD) i tzw. dysk autoryzacyjny lub klucz sprzętowy USB (dongle), dziś coraz częściej dostarcza się po prostu link do pobrania programu i dane licencyjne drogą mailową. Użytkownik podczas pierwszego uruchomienia JAWS wprowadza numer autoryzacyjny (alfanumeryczny kod składający się z 20 znaków) i aktywuje produkt – domyślnie odbywa się to przez internet (komputer łączy się z serwerem Freedom Scientific i rejestruje licencję). Alternatywnie możliwa jest aktywacja offline za pomocą klucza USB, co jest przydatne w środowiskach korporacyjnych o zaostrzonych zabezpieczeniach. Licencja wieczysta JAWS Home uprawnia do użytku niekomercyjnego na jednym stanowisku (przy internetowej aktywacji istnieje możliwość przenoszenia licencji między komputerami, ale w danym momencie aktywna może być tylko na jednym). Wersja Professional dodatkowo odblokowuje wspomniane funkcje sieciowe i może być wymagana przez pracodawców, jeśli oprogramowanie ma być używane w miejscu pracy.

Zakup licencji subskrypcyjnej (abonament): Procedura uzyskania JAWS w abonamencie różni się tym, że zamiast „pudełka” nabywamy prawo do korzystania z programu przez określony czas. W Stanach Zjednoczonych użytkownicy mogą zakupić subskrypcję bezpośrednio na stronie Freedom Scientific – poprzez eStore wybiera się produkt JAWS Annual License, okres (np. 1 rok) i dokonuje płatności online. Następnie zakłada się konto w portalu licencyjnym Freedom Scientific, gdzie przypisywana jest nasza licencja, a na mail przychodzi numer seryjny oraz instrukcje aktywacji. W Europie proces ten często jest obsługiwany przez lokalnych dostawców: np. w Polsce zamawiamy abonament w sklepie Altix, wskazujemy adres email, na który zarejestrowana ma być licencja, i po opłaceniu otrzymujemy wiadomość z potwierdzeniem subskrypcji. Dalsze kroki są zbliżone – trzeba zainstalować odpowiednią wersję JAWS (wersja dla abonentów niczym się nie różni funkcjonalnie od zwykłej) i zalogować się w niej lub poprzez portal, aby aktywować okres licencji na danym komputerze. System licencyjny przydziela nam prawo używania JAWS do określonej daty ważności. Jeśli wykupiliśmy np. 2 lata abonamentu, program od razu pokaże, że licencja wygasa (przykładowo) 31 października 2027 i do tego dnia wszystkie aktualizacje są dozwolone. Przy zbliżaniu się terminu wygaśnięcia, JAWS zacznie komunikować przypomnienia o konieczności przedłużenia subskrypcji, aby uniknąć przerwy w działaniu (w nowych wersjach ma to następować już na 90, 30 dni i w krótszych odstępach przed końcem). Samo przedłużenie odbywa się znowu przez sklep lub portal – opłacamy kolejny okres i data ważności licencji zostaje przesunięta.

W przypadku licencji abonamentowej JAWS Professional procedura wygląda analogicznie, z tą różnicą, że zwykle jest to wybierane przez firmy. Firma może zakupić np. roczną subskrypcję Professional dla pracownika niewidomego – po zakupie otrzymuje numer seryjny i przypisuje go do służbowego adresu email pracownika, aby ten mógł aktywować JAWS na swoim stanowisku pracy. Koszty licencji Professional w abonamencie są na tyle wysokie, że w praktyce wiele instytucji i tak decyduje się na licencje wieczyste (często z rabatami przy większej liczbie stanowisk). Dla użytkownika indywidualnego rzadko opłaca się wybierać wersję Professional w subskrypcji, chyba że planuje on używać JAWS komercyjnie lub potrzebuje konkretnej funkcji dostępnej tylko tam.

Kiedy niezbędna jest licencja Professional i do kiedy można wykupić wieczyste aktualizacje SMA do posiadanych już wersji

Jak wspomnieliśmy, na dotychczasowych zasadach, nowe wersje jaws w licencji wieczystej bez daty ważności będzie można wykupić tylko do 31 października 2025 roku, a więc zostało bardzo niewiele czasu dla tych, którzy będą chcieli utrzymać jak najdłużej dotychczasowy model korzystania z Jaws na licencji wieczystej, szczególnie w wersji Professional, która jako jedyna umożliwia korzystanie z niej w pracy zarówno przez pracowników firm i instytucji, szkół, urzędów, uczelni oraz indywidualnych użytkowników pracujących zdalnie. Dla użytkowników wieczystych wersji professional nowe zasady licencjonowania czasowego są szczególnie niekorzystne finansowo, gdy posiadają już licencję i nie muszą ponosić dużego kosztu początkowego. W takim wypadku cykliczne płatności za licencję czasową szybko przekroczą koszty nowych SMA dla licencji wieczystych. Dla pracujących zdalnie niewidomych jest to mocno niekorzystna zmiana i może zmusić do przejścia na darmowe alternatywy lub inne płatne rozwiązania.

W przypadku, gdy użytkownicy posiadają starsze wersje jaws np. 2024 lub starsze, do końca grudnia, być może dłużej będzie możliwe wykupienie aktualizacji SMA na dotychczasowych zasadach i po obecnych cenach tak, żeby w momencie ostatecznego wdrożenia zmian posiadali możliwie najnowszą wersję produktu JAWS.

Podsumowanie

Nowy model licencjonowania JAWS budzi mieszane odczucia wśród polskich użytkowników. Z jednej strony abonament czyni to profesjonalne narzędzie bardziej osiągalnym na krótką metę – nie trzeba od razu wydawać kwoty równej cenie używanego samochodu, by móc pracować z komputerem za pomocą czytnika ekranu. Z drugiej strony, długofalowo koszty subskrypcji mogą przewyższyć dawne wydatki na aktualizacje, a uzależnienie działania programu od ciągłych opłat rodzi obawy. Europejscy dystrybutorzy starają się łagodzić te obawy promocjami i stopniowym wprowadzaniem nowych zasad, ale nie zmienia to faktu, że JAWS pozostaje drogim rozwiązaniem. Dla użytkowników indywidualnych w Polsce kluczowe będzie obserwowanie dalszych posunięć Vispero – czy np. pojawią się tańsze plany dla określonych grup (uczniowie, seniorzy), czy utrzymana zostanie możliwość kontynuowania dotychczasowych licencji bez przymusowej migracji na abonament. Na razie można stwierdzić, że licencjonowanie JAWS ewoluuje w kierunku modelu subskrypcyjnego, co ma swoje plusy (łatwiejszy dostęp do najnowszych usprawnień, niższy koszt początkowy) oraz minusy (rosnący całkowity koszt użytkowania, ryzyko utraty dostępu po wygaśnięciu opłaty). Każdy użytkownik musi zatem rozważyć własne potrzeby i możliwości finansowe. Niewątpliwie jednak warto śledzić oferty promocyjne (takie jak wspomniane „2 lata w cenie 1” czy alternatywne propozycje konkurencji), by w optymalny sposób zapewnić sobie dostęp do technologii asystujących, które są przecież dla osób niewidomych oknem na cyfrowy świat.

Źródła:

1. Bill Holton – A New Way to Obtain JAWS and ZoomText, AccessWorld December 2018.
2. Jim Barbour, Curtis Chong – New 2025 JAWS Licensing and Pricing Explained, NFB (lipiec 2025).
3. Transkrypcja audycji TyfloPodcast – TyfloPrzegląd odc. 303 (październik 2025).
4. Sklep E.C.E. – opis produktu Jaws Home (cena licencji wieczystej).
5. Altix – informacja o promocji „2 lata abonamentu w cenie 1” (wrzesień 2025)tyflopodcast.net.
6. Dolphin – Exclusive 50% Discount for JAWS, ZoomText and Fusion Users (komunikat prasowy, 2.10.2025).